Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσικού και Γυμναστικού Συλλόγου Λαρίσης, με τη σημαία του. Φωτογραφία του 1902.
Ως το πρώτο οργανωμένο μουσικό συγκρότημα το οποίο έκανε την εμφάνισή του στη Λάρισα μετά την απελευθέρωσή της το 1881 από τους Τούρκους, θεωρείται η μουσική του στρατού (μπάντα), η οποία είχε την έδρα της στη Λάρισα. Εκτός από τις υπηρεσιακές υποχρεώσεις της, η μπάντα αυτή παιάνιζε τις Κυριακές και τις εορτές και έτερπε τους Λαρισαίους με διάφορα κλασικά μουσικά κομμάτια για την ψυχαγωγία των περιπατητών σε ειδική εξέδρα η οποία είχε στηθεί το 1883, επί δημαρχίας Αργυρίου Διδίκα, στο άλσος των Μουσών, όπως ονομαζόταν τότε ο σημερινός κήπος του Αλκαζάρ. Η εξέδρα αυτή το 1896 μεταφέρθηκε στην κεντρική πλατεία Δικαστηρίων, γιατί εκεί συγκεντρώνονταν όλοι οι κάτοικοι της πόλεως και οι παρεπιδημούντες ξένοι.
- Από το 1996 κάποια σχετική μουσική κίνηση άρχισε να παρουσιάζεται από το Γυμνάσιο Λαρίσης. Από εφημερίδα της εποχής μαθαίνουμε ότι οι μαθητές του Γυμνασίου συγκρότησαν χορωδία με μαέστρο τον καθηγητή της Ωδικής και τον Ιούλιο 1896 τραγούδησαν πατριωτικά άσματα στην καλλιτεχνική εσπερίδα η οποία δόθηκε υπέρ των σκοπών του Πολιτικού Νοσοκομείου. Εκτός του Γυμνασίου και το Παρθεναγωγείο Λαρίσης παρουσίαζε κάποια μουσική κίνηση, ιδίως με την εισαγωγή του μαθήματος της Ωδικής στις ελληνικές τάξεις του και τον διορισμό από τον Δήμο το 1896 του διακεκριμένου μουσικού Ευάγγελου Μπαμιέρου, ως καθηγητή της Ωδικής. Όμως ο σπουδαίος αυτός δάσκαλος της μουσικής, το 1900 αποχώρησε από το Διδασκαλείο και προτίμησε να μεταβεί στα Χανιά της Κρήτης, όπου διορίσθηκε καθηγητής Μουσικής με ανώτερο μισθό[1].
- Το 1894, με τη διάλυση για λόγους υπηρεσιακούς της στρατιωτικής μουσικής, ο Δήμος Λαρίσης συνεισέφερε κατά καιρούς χρηματικά ποσά, με τα οποία κατόρθωνε να διατηρεί μία υποφερτή Δημοτική Μουσική κυρίως από στρατιωτικούς, η οποία παιάνιζε κάθε Πέμπτη και Κυριακή, αρχικά υπό τον αρχιμουσικό Λουκά Καπελμάγερ[2] και αργότερα υπό τον Γιάννη Σαρρέα, στην πλατεία Δικαστηρίων. Όταν κατά το 1900 ανατέθηκε η διεύθυνση της Δημοτικής Μουσικής και πάλι στον Καπελμάγερ, το γεγονός χαιρετίσθηκε με ιδιαίτερα ευνοϊκό τρόποαπό τον τοπικό τύπο: «Η Δημοτική μας Μουσική ηξιώθη τέλος πάντων υπό την διεύθυνσιν του κ. Καπελμάγερ ν’ αφήση τα συνήθη γύφτικα μάρς και να παιανίζη εκλεκτά και νέα όλως μουσικά τεμάχια». Συγχρόνως ο ίδιος έθεσε τις βάσεις για ην δημιουργία της πρώτης φιλαρμονικής του Δήμου[3].
- Στις αρχές του 1897 μία ομάδα Λαρισαίων με επικεφαλής τους Στυλιανό Παπαγεωργίου, Δημ. Αλεξάνδρου, Γεώργ. Μαρκατά και Γεώργ. Σούτσο, είχαν μια αξιόλογη πρωτοβουλία. Ίδρυσαν τον σύλλογο «Των Φίλων του Λαού», με σκοπό όπως και οι εργατικές τάξεις να παίρνουν μαθήματα μουσικής. Μεταξύ των μαθημάτων του συλλόγου διδάσκονταν εθνικά τραγούδια από τον μουσικό Μπαμιέρο και εκκλησιαστικοί ύμνοι από τον ιεροψάλτη Καισάριο. Η επελθούσα τον Απρίλιο του 1897 ελληνοτουρκική σύρραξη ματαίωσε τα σχέδια του συλλόγου πριν ακόμα αρχίσουν να υλοποιούνται.
- Στις 22 Οκτωβρίου του 1900 συγκεντρώθηκαν στις αίθουσες του Διδασκαλείου αρκετοί φιλόμουσοι της Λάρισας και μέσα σε εκδηλώσεις ενθουσιασμού αποφασίσθηκε η ίδρυση σωματείου με την επωνυμία Μουσικός και Γυμναστικός Σύλλογος. Σκοπός του ήταν η ενίσχυση του μουσικού αισθήματος των κατοίκων της Λάρισας και η διάδοση της μουσικής, με την ίδρυση μουσικής σχολής, με διαλέξεις, με δημοσιεύματα και με τον καταρτισμό μουσικού σώματος (φιλαρμονικής) από ερασιτέχνες. Την ιδέα συνέλαβε ο δικηγόρος Δημήτριος Γαλανίδης, ένας προοδευτικός και φιλόμουσος άνδρας, ο οποίος ανακοίνωσε τις σκέψεις του σε ορισμένους νεαρούς μουσικόφιλους επιστήμονες, οι οποίοι επικρότησαν την ιδέα του. Συνέστησαν εκτελεστική επιτροπή και παρακάλεσαν τον δικηγόρο Ευστάθιο Ιατρίδη, ένα σοβαρό και μορφωμένο μέλος της πόλεως να τεθεί επί κεφαλής της ως πρόεδρος. Μέλη αυτής ήταν οι Δημήτριος Γαλανίδης αντιπρόεδρος, Νικόλαος Μανωλάκης γεν. γραμματέας, Κωνσταντίνος Καρακίτης ταμίας, Βασίλειος Σηλυβρίδης και Μιχαήλ Σάπκας σύμβουλοι, όλοι τους προβεβλημένα μέλη της τοπικής κοινωνίας. Η λειτουργία του Μουσικού και Γυμναστικού Συλλόγου εγκρίθηκε με το Βασιλικό Διάταγμα της 8-12-1900, το οποίο δημοσιεύθηκε στο υπ’ αριθμ. 63 φύλλο της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως στις 12-12-1900. Στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου πρόεδρος εκλέχθηκε ο Παναγής Χαροκόπος[4], ο δικηγόρος Δ. Γαλανίδης αντιπρόεδρος, ο δικηγόρος Ν. Μανωλάκης Γραμματέας και ο γαιοκτήμονας Κ. Καρακίτης[5] ταμίας.
Κανείς δε φανταζόταν την πρωτοφανή επιτυχία της πρώτης συναυλίας του Μουσικού και Γυμναστικού Συλλόγου τον Μάϊο του 1902 με την παρουσία του διαδόχου Κωνσταντίνου. Εκλεκτή χορωδία, στην οποία συμμετείχαν οι Δ. Γαλανίδης, Κ. Χριστοδουλόπουλος, Ν. Ράπτης, Κ. Καραποστόλου, Ι. Θωμόπουλος και άλλοι, τραγούδησε δύο έξοχες τετραφωνίες.
- Το 1910 ερασιτέχνες χορωδοί συγκρότησαν τετράφωνο εκκλησιαστικό χορό στο Ναό του Αγίου Νικολάου υπό την διεύθυνση του δασκάλου Κ. Χριστοδουλόπουλου. Γράφει σχετικά η εφημερίδα «Μικρά»: «Οι ευτυχήσαντες να εκκλησιασθώσι εν τω Ναώ του Αγίου Νικολάου ηδυνήθησαν να αισθανθώσι όλην την αισθητικήν εκείνην ευφροσύνην, όλον το ύψος και το μεγαλείον των ιερών μας ύμνων, αποδιδομένων δια γνησίας Βυζαντινής μουσικής, εναρμονισμένης πολυφωνικώς και εκδηλουμένης αψόγως υπό τε την έποψιν χρόνου, χρωματισμού και καλλιφωνίας». Δυστυχώς η έξοχη αυτή εκκλησιαστική χορωδία διαλύθηκε το 1912, εξ’ αιτίας παράλογων αξιώσεων των μελών της ως προς τον μισθό. Σύντομα όμως ξανάρχισε τη λειτουργία της υπό νέα διεύθυνση από τον δάσκαλο Ιωάννη Πρωτοσύγκελο.
– Ο Μουσικός Σύλλογος ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1931 από ομάδα φιλόμουσων της πόλεώς μας και αναγνωρίσθηκε με την υπ’ αρ. 324 απόφαση της 10ης Μαΐου 1931 του Πρωτοδικείου Λαρίσης. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του καταστατικού σκοπός του είναι «…η καλλιτεχνική χειραφέτησις και η διάδοσις του καλλιτεχνικού αισθήματος εις πάσας τας κοινωνικάς τάξεις της ελληνικής νεολαίας, ως και η διάπλασις χαρακτήρων εμφορουμένων από κάθε ευγενές και ωραίον αίσθημα». Αλλά για την μακρόχρονη ιστορία του Μουσικού Συλλόγου Λαρίσης θα ασχοληθούμε εκτενώς σε προσεχή σημειώματά μας.
[1]. Κυλικάς Βάσος, Η μουσική κίνησις της Λαρίσης από το 1881 μέχρι το 1935, εφ. Larissanet, Λάρισα, φύλλο της 16ηςγ Μαΐου 2014.
[2]. Ο αρχιμουσικός Κάπελμάγιερ ξεκίνησε ως μαέστρος στη Στρατιωτική Μουσική εδώ στη Λάρισα από το τέλος της δεκαετίας του 1880. Πριν το 1890 μετατέθηκε. Βλέπε εφημ. «Σάλπιγξ» της Λάρισας στο φύλλο της 20ης Μαρτίου 1890. Αργότερα ο Κάπελμάγιερ επέστρεψε ιδιωτικά στη Λάρισα, νυμφεύθηκε Λαρισαία κόρη, απέκτησε δύο θυγατέρες, εκ των οποίων η μία ήταν η μητέρα του γνωστού δημοσιογράφου, βουλευτή και υπουργού Χρήστου Γραμματίδη. Με άλλα λόγια ο αρχιμουσικός Κάπελμάγιερ ήταν παππούς του Χρ. Γραμματίδη από την πλευρά της μητέρας του.
[3]. «Ο ενταύθα διαμένων Γερμανός απόστρατος ανθυπολοχαγός αρχιμουσικός κ. Λουκάς Καπελ-μάϋερ, ο και αναλαβών την διεύθυνσιν της ενταύθα δημοτικής Μουσικής, δι’ αναφοράς προς τον κ. Δήμαρχον συνιστά την σύστασιν Φιλαρμονικής Μουσικής εκ παίδων της πόλεως Λαρίσης άνω της ηλικίας των 12 ετών και έλαττον των 18, προσφερόμενος ίνα τούτους διδάξη δωρεάν εις τα διάφορα όργανα της Μουσικής». Βλέπε: Η Δημοτική Μουσική και η σύστασις της Φιλαρμονικής, εφ. Όλυμπος, Λάρισα, φύλλο της 10ης Ιανουαρίου 1900. Τα αποσπάσματα από τις παλιές εφημερίδες προέρχονται από το αρχείο του Θανάση Μπετχαβέ.
[4]. Ο Παναγής Χαροκόπος είναι ο γνωστός μεγαλοκτηματίας από την Κεφαλονιά, ο οποίος με την μεγάλη περιουσία που απέκτησε στη Ρουμανία, αγόρασε μεγάλες εκτάσεις από τους Τούρκους που εγκατέλειπαν στα τέλη του 19ου τη Θεσσαλία. Για κατοικία και έδρα των επιχειρήσεών του έκτισε τον ομώνυμο πύργο στη Γιάννουλη ο οποίος υπάρχει μέχρι σήμερα εγκαταλελειμμένος.
[5]. Ο Κωνσταντίνος Καρακίτης ήταν γόνος γνωστής αρχοντικής οικογένειας της Λάρισας. Έκανε εξαιρετικές σπουδές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και εκλέχθηκε βουλευτής δύο φορές, το 1902 και το 1905. Στις 25 Δεκεμβρίου του 1911 νυμφεύθηκε την Ελένη Τέτση, κόρη του δικηγόρου Γεωργίου Τέτση και γνωστή φεμινίστρια, γνωστή από τα δημοσιεύματά της με τον τίτλο La Rebelle. Πέθανε το 1934.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com